Μεγάλο ποσοστό φ/β παραγωγών χρηματοδότησε την επενδυτική του πρωτοβουλία για την κατασκευή μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας συνάπτοντας δανειακές συμβάσεις με ελληνικά τραπεζικά ιδρύματα. Το δανειακό πλαίσιο συγκροτήθηκε σε μεγάλο βαθμό από πλέγμα κατ’ ουσίαν «συμβάσεων προσχώρησης», δηλαδή συντεταγμένων εκ μέρους της Τράπεζας, ανελαστικών συμβατικών κειμένων με, κατά κανόνα, μηδενική δυνατότητα εκ μέρους του επενδυτή για ουσιαστική διαπραγμάτευση επί των επιμέρους συμβατικών όρων. Το εν λόγω συμβατικό πλαίσιο προέβλεπε στην πλειονότητα των περιπτώσεων εκχώρηση προς την Τράπεζα της απαίτησης του παραγωγού που απορρέει από τη σύμβαση πώλησης, η οποία έχει συναφθεί με τον ΛΑΓΗΕ, κατά τις ειδικότερες διατάξεις του ν.δ.17-7/13-8-1923 «περί ειδικών διατάξεων επί ανωνύμων εταιριών».
Συνηθέστατα προσετίθετο και η ενεχυρίαση του χρηματοδοτούμενου τεχνικού εξοπλισμού, αλλά και η υποθήκευση άλλης ακίνητης περιουσίας του δανειζόμενου παραγωγού προς περαιτέρω εξασφάλιση της Τράπεζας. Εντούτοις, σειρά όρων που περιέχονται στα ως άνω συμβατικά κείμενα δημιουργούν στην πράξη ασάφειες ως προς τη νομική τους ισχύ και εύρος, η δε γλωσσική τους διατύπωση αφήνει τις περισότερες φορές σημαντικό περιθώριο διασταλτικής ερμηνείας υπέρ των τραπεζών.
Στο πλαίσιο αυτό δημιουργούνται εστίες σύγχυσης και νομικών αμφισβητήσεων που επηρεάζουν αρνητικά τη δυνατότητα των παραγωγών να συγκροτήσουν τις προϋποθέσεις νομικής προστασίας των αξιώσεών τους, συμπεριλαμβανόμενης λ.χ. της αξίωσής τους για διεκδίκηση των συμβατικά οφειλόμενων προς αυτούς τόκων υπερημερίας για τις καθυστερήσεις στις πληρωμές τους από τον ΛΑΓΗΕ/ΔΕΔΔΗΕ αλλά και των ποσών που αντιστοιχούν στις δια του NEW DEAL επιβληθείσες περικοπές, οι οποίες έχουν πολλάκις επιστημονικά αξιολογηθεί ως αντικείμενες σε σειρά διατάξεων υπερνομοθετικής ισχύος του εθνικού αλλά και του ενωσιακού δικαίου.
Στο πλαίσιο της συναλλακτικής σχέσης παραγωγού-Τράπεζας πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι ενίοτε υιοθετούνται εκ μέρους των τραπεζών μια σειρά πρακτικές αμφιβόλου νομιμότητας. Λ.χ. οι επενδυτές εκλήθησαν να πληρώσουν υπέρογκα έξοδα εξέτασης φακέλου, όπως επίσης χρεώνονται επιπλέον ποσά σε ετήσια βάση ως «έξοδα διαχείρισης δανείου» ή ως «έξοδα διαχείρισης ενεχύρου». Οι σχετικοί συμβατικοί όροι, επί τη βάσει των οποίων γίνονται οι σχετικές χρεώσεις, πρέπει να υπόκεινται σε συγκεκριμένη νομική αξιολόγηση από τους νομικούς συμβούλους των επενδυτών, ούτως ώστε να διαγιγνώσκεται η συμβατότητά τους ή μη με τις κείμενες νομικές διατάξεις περί προστασίας του καταναλωτή.
Έτερο θέμα χρήζον ad hoc νομικής αξιολόγησης είναι η ενίοτε εφαρμοζόμενη πρακτική των τραπεζών να παρακρατούν εις εξόφληση των εκ του δανείου απορρεουσών αξιώσεών τους το σύνολο των εισρεόντων στο δεσμευμένο λογαριασμό του παραγωγού ποσών, δηλαδή, εκτός των ποσών που αντιστοιχούν στο εξοφλούμενο τίμημα της πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας και τα ποσά που αντιστοιχούν στον ΦΠΑ εκάστου εξοφλούμενου τιμολογίου. Εκτός αυτού, ενίοτε παρακρατούν σε δεσμευμένο άτοκο λογαριασμό, για την περαιτέρω εξασφάλισή τους, ως και 2 μελλοντικές δόσεις κεφαλαίου και τόκων επιπλέον από την τρέχουσα πληρωμή.
Ανάλογα με τους όρους της δανειοδοτικής σύμβασης, το ύψος της παρακράτησης μπορεί να είναι από 2 μήνες ως και 6 μήνες. Οι παρακρατήσεις αυτές σε αρκετές περιπτώσεις στερούνται παντελώς συμβατικού ερείσματος. Ακόμη δε όμως σε αν υφίστανται τέτοιοι συμβατικοί όροι, δέον όπως αξιολογηθούν ως προς την καταχρηστικότητά τους, κατά μείζονα δε λόγο όταν το τραπεζικό ίδρυμα έχει ήδη εξασφαλίσει πολλαπλές εξασφαλίσεις, εμπράγματες και ενοχικές. Ποικίλους νομικούς προβληματισμούς δημιουργεί επίσης το γεγονός ότι σε αρκετές δανειακές συμβάσεις εμπεριέχεται (ο κατ΄αρχήν παράνομος και καταχρηστικός) όρος, ο οποίος δίδει στις τράπεζες το δικαίωμα, σε περίπτωση αδυναμίας του δανειολήπτη να εξοφλήσει μια οποιαδήποτε δόση, μονομερούς καταγγελίας της σύμβασης και μετατροπής όλου του δανείου σε ληξιπρόθεσμη και απαιτητή οφειλή.
Την ίδια στιγμή παρατηρείται σε κάποιες περιπτώσεις και αλλαγή πολιτικής των πιστωτικών ιδρυμάτων έναντι των παραγωγών μετά τη ψήφιση του ν.4254/2014 (NEW DEAL) δια της πρόσκλησης των τελευταίων να αντικαταστήσουν (άλλως τροποποιήσουν) τις υπάρχουσες συμβάσεις τους με νέες στις οποίες εμπεριέχονται όροι που υποχρεώνουν τους παραγωγούς είτε να υποθηκεύσουν πρόσθετα περιουσιακά τους στοιχεία, είτε να παράσχουν πρόσθετες προσωπικές εγγυήσεις. Εκ των ως άνω προαναφερθέντων, καθίσταται σαφές ότι ποικίλα θέματα χρήζοντα συγκροτημένου νομικού χειρισμού ανακύπτουν για την επαναφορά μιας ισορροπίας με στοιχειώδη προστασία των εννόμων συμφερόντων των παραγωγών ΑΠΕ, οι οποίοι έχουν, χωρίς δική τους υπαιτιότητα βρεθεί, εκτός των άλλων δυσμενών συγκυριών, και σε δυσχερή θέση έναντι των δανειστών τους, τραπεζικών ιδρυμάτων.
Οι Τράπεζες εντούτοις οφείλουν να αντιληφθούν τη συστημική διάσταση των προβλημάτων που η αγορά των ΑΠΕ αντιμετωπίζει λόγω και των πρόσφατων δυσμενών για τους παραγωγούς νομοθετικών παρεμβάσεων και να προσαρμόσουν αντιστοίχως τη δικαιοπρακτική και συναλλακτική τους συμπεριφορά. Αυτή η διαπίστωση έχει και σαφείς νομικές προεκτάσεις, καθότι η υιοθέτηση δικαιοπρακτικά καλόπιστης στάσης εκ μέρους των αντισυμβαλλομένων του επενδυτή δύναται να συγκροτεί όχι απλώς περιεχόμενο παραίνεσης και διαπραγμάτευσης, αλλά, υπό προϋποθέσεις, και νομικά επιδιώξιμης αξίωσης κατόπιν εξειδικευμένης, σε σχέση με τα δεδομένα της ενεργειακής αγοράς, αξιολόγησης των δεδομένων της κάθε επίδικης περίπτωσης. Αυτό που ο νομοθέτης θεσπίζοντας το New Deal παρέλειψε τελικά να κάνει, ήτοι να συμπεριλάβει, εκτός των περικοπών των «εγγυημένων» τιμών, προστατευτικές των παραγωγών στο πλαίσιο των συμβατικών τους σχέσεων με τις Τράπεζες διατάξεις, δύναται να το επιχειρήσει με στοχευμένες νομικές κινήσεις έκαστος παραγωγός. Η πρόσφατη εμπειρία έχει δείξει ότι η εξειδικευμένη νομική παρέμβαση και πίεση ενίοτε όντως οδηγεί σε ουσιώδεις βελτιώσεις του συμβατικού και συναλλακτικού πλέγματος προς όφελος των παραγωγών.
Επιμέλεια: Δικηγορική Εταιρεία «Μεταξάς & Συνεργάτες – Δικηγόροι & Νομικοί Σύμβουλοι» (www.metaxaslaw.gr)